<img src="https://images.aposto.com/2024/4/1/1715627438317.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> <span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;Uluslararası denetim ve danışmanlık hizmetleri firması Ernst &amp; Young (EY), sözleşme yönetimi için blokzincir destekli dönüştürücü bir çözüm olan EY OpsChain Contract Manager’ı (OCM) duyurdu.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedir? EY OCM, blockchain desteğiyle işletmelerin karmaşık iş anlaşmalarını yürütmesine, gizliliği desteklemesine, zaman verimliliğini artırmasına ve kararlaştırılan şartlara otomatik olarak bağlı kalarak maliyet azaltımı sağlamasına yardımcı oluyor.</li></ul><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(17, 84, 173); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(17, 84, 173); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Geçmiş müşteri çalışmalarımızdan, sözleşme otomasyonunun doğruluğu artırabildiğini, süreçleri yüzde 90’dan fazla kısaltabildiğini ve genel sözleşme yönetimi maliyetlerini yaklaşık yüzde 40 oranında azaltabildiğini gördük. Sıfır bilgi gizlilik teknolojimizle, işletmeler artık bu avantajlardan çok daha düşük bir maliyetle yararlanabiliyor. - EY Türkiye Blockchain Lideri Esra Özdemir</blockquote>

Pareto FinTech

<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Migros,&nbsp;Migros Up ortak inovasyon sürecinde Wamo’yu birlikte geliştirdiği Hergele Mobility'ye, fon üzerinden 2.3 milyon TL <a fr-original-style="" href="https://webrazzi.com/2023/01/02/migros-wamoyu-birlikte-gelistirdigi-hergele-mobilityye-23-milyon-tl-yatirim-yapti" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yatırım yaptı.</a> Yatırım turuna katılan diğer fonlarla birlikte girişimin değerlemesi 2.55 milyon dolara ulaştı. Migros Ticaret A.Ş. Bilgi Teknolojileri ve İş Geliştirmeden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Kerim Tatlıcı, depolamadan lojistiğe kadar birçok farklı alanda otonom teknolojiler üzerine çalıştıklarını; Migros Up’ın ortak inovasyon geliştirme vizyonu ile desteklediği Wamo'nun, Migros’un 10 farklı dağıtım merkezinde kullanıldığını ve aynı anda 3 mağazanın siparişinin toplanabildiğini aktardı. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay başkanlığında gerçekleştirilen "Dijital Türkiye 2023 1'inci Toplantısı"nda Oktay, e-Devlet için blok zincir tabanlı dijital kimliği <a fr-original-style="" href="https://www.donanimhaber.com/e-devlet-e-blokzincir-tabanli-dijital-kimlik-geliyor--158855" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">duyurdu</a>. Fuat Oktay yaptığı açıklamasında e-Devlet'e blokchain tabanlı bir giriş sistemini getirdiklerini ve e-cüzdan uygulaması kapsamında çalışacak giriş sistemi ile vatandaşların blockchain ağında oluşturulmuş dijital kimliklerle e-Devlet'e girebileceğini aktardı. </li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Fizbot,&nbsp;köprü yatırım turunda 500 bin dolar <a fr-original-style="" href="https://webrazzi.com/2023/01/02/yerli-proptech-girisimi-fizbot-500-bin-dolar-yatirim-aldi/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yatırım aldı.</a> 3 ülkede 7 binden fazla müşteriye ulaşarak, gayrimenkul ofislerine ve danışmanlarına özel performans platformuyla hizmet sağlayan Fizbot, aldığı 500 bin dolarlık yatırımı Türkiye'de ve Avrupa'da saha operasyonlarını güçlendirmek için kullanacak. Konu ile alakalı konuşan Fizbot kurucu ortağı&nbsp;Emre Kaya, Avrupa açılımıyla son bir yıl içinde yüzde 500'ü aşkın ciro büyümesi elde ederken, küresel müşteri ağları sayesinde birçok farklı coğrafya ile satış ve yeni pazar yatırımları için çalışmalara başladıklarını ifade etti.</li></ul>

5 Dakikada Teknoloji Gündemi

Podcast bölümümüzdeki haberlerin ayrıntıları

517. Bölümün Transkripti

Kripto Sanat 101

Günümüzde yükselen enflasyon ve ekonomik çalkantıların etkisiyle yatırımcıların düşen risk iştahı, “blockchain” (blok zincir) denince akla ilk gelen kripto para sektöründe giderek daha fazla değer kaybına yol açıyor. Üstelik sektör yalnızca ekonomik çalkantılarla sarsılmıyor, örneğin bitcoin madenciliğinin maliyeti ve çevre üzerindeki olumsuz etkileri giderek daha fazla eleştiri topluyor. Kripto teknolojisi için finansal ölçümler yapan Glassnode’un geçtiğimiz haftalarda yayımladığı raporu, bitcoin üretim maliyetinin bitcoin’in mevcut değerine yakınlaştığını ve madencilerin 1 bitcoin üretimi için ortalama 19,3 bin dolar harcadığını, bunun da çok az kâr elde edeceği veya hiç elde etmeyeceği anlamına geldiğini saptadı. Başka bir araştırmada, ekonomistler bitcoin üretmenin iklime verdiği zararın son 5 yılda piyasa değerinin ortalama %35’ine ulaştığını ve bunun, kırmızı et sektörünün payı olan %35 ile neredeyse aynı olduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/technology/2022/sep/29/bitcoin-climate-impact-gold-mining-environmental-damage-cryptocurrency" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ifade etti.</a>Bitcoin yüksek risk barındırması, regülasyonların yetersizliği ve tartışmalı seyri gibi nedenlerle eleştirilirken McKinsey, “Blockchain 1.0” olarak adlandırdığı, blockchain’in finans alanındaki kullanımından biri olan kripto paraların hüküm sürdüğü dönemin yavaş yavaş sona ereceğini ve blockchain teknolojisinin vadettiği verimlilik artışı ve maliyet tasarrufu gibi fırsatlarla iş süreçlerinde kullanımının artacağını, yani “Blockchain 2.0”&nbsp;döneminin öne çıkacağını <a fr-original-style="" href="https://www.mckinsey.com/industries/advanced-electronics/our-insights/blockchain-2-0-whats-in-store-for-the-two-ends-semiconductors-suppliers-and-industrials-consumers" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">öngörüyor.</a> MIT Sloan Management’ta&nbsp;yayımlanan makalede yazarlar, bitcoin gibi dijital para birimlerinin altında yatan teknoloji olan blockchain’in şirketlerin doğası üzerinde derin etkilere sahip olacağını <a fr-original-style="" href="https://sloanreview.mit.edu/article/how-blockchain-will-change-organizations/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtiyor.</a> Buna göre blockchain, şirketlerin finansman elde etme, yönetilme, değer yaratma şekillerini değiştirecek ve muhasebe ile pazarlama fonksiyonları dönüştürecek.Peki dünyanın birçok yerinden ve pek çok sektörden şirketin tedarik zinciri sorunları, enerji krizi ve artan maliyetler nedeniyle farklı şekillerde tasarruf sağlamaya çalıştıkları bu dönemde tam da bu ihtiyaçlara yanıt veren blockchain teknolojisi ve şirketlere vadettiği değer nedir?<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dönüşüm kapıda</h2>Blockchain büyük veri niteliğindeki kayıtların değiştirilemeyecek şekilde yazılmış, yani birbirine bağlı bloklara işlenmiş olduğu bir defterdir. Bir veri tabanı gibi çalışan bu teknoloji herkese açıktır, bir bloğa bağlanırken öncekini kontrol ettiği için değiştirilemez. Dolayısıyla güvenilirdir, çünkü değiştirilemeyen kayıtlar herkes tarafından tutulabilir. Bu, şirketler için faydalarını anlamaya yardımcı olabilir zira blockchain şirketlere verilerini koruma, süreçlerini iyileştirme, operasyonel verimlilik sağlama gibi avantajlar sunma potansiyeli vadediyor. Nitekim McKinsey, raporunda büyük teknoloji şirketlerinin yakın zamanda blockchain’in başka bir kullanımı olan Hizmet olarak Blockchain (BaaS) servisi sunmaya başlayacağını ve bu uygulamaların sağladığı faydalar sayesinde hızla yayılacağını tahmin ediyor. Bunun nedeniyse blockchain’in daha az karmaşık ve daha uygun maliyetli hale gelmesiyle halihazırda iş süreçlerine bu teknolojiyi entegre etmeye çekimser yaklaşan şirketlerin de atılım yapmaya başlayabilecek olması.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedir? BaaS, müşterilerin blockchain uygulamalarını, işlevlerini ve akıllı sözleşmelerini geliştirmek, kullanmak ve barındırmak için bulut tabanlı hizmetleri kullanmalarına olanak tanıyan bir blockchain <a fr-original-style="" href="https://medium.com/hackernoon/what-is-blockchain-as-a-service-28667754d6dc" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hizmetidir.</a></li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kullanım alanları</h2>Danışmanlık şirketi Deloitte’un “Vaatten gerçeğe” temalı Global Blockchain Anketi, blockchain’in günümüzde organizasyonel inovasyonun önemli bir parçası olduğunu ortaya koydu. Buna göre yöneticiler başlangıçta blockchain’in kullanışlılığına yönelik sahip oldukları şüphelerinin artık azaldığını belirtiyordu ve blockchain’e yatırımlar yapıyordu. Bu anlamda öne çıkan sektörlerden biriyse finanstı. Bankacılık ve sermaye piyasaları yöneticilerinin %63'ü dijital varlıkların kuruluşlarında anlamlı bir rol oynayacağını belirtirken Deloitte, blockchain teknolojisinin sektör için daha fazlasını vadettiğini belirtiyor çünkü blockchain, veri şeffaflığını ve toplanan verilerin kalitesini artırarak bankalara kredi onay süreçlerinde güvenlik ve zaman tasarrufu <a fr-original-style="" href="https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/us/Documents/technology/2020-gbcs-ip-bcm.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sağlıyor.</a> BBVA, Credit Suisse, JPMorgan, Deutsche Bank ve UBS’in de içinde olduğu 45 bankadan oluşan konsorsiyum, blockchain teknolojisini avro veya dolar gibi gerçek para birimlerine entegre etmek amacıyla R3 adlı girişimin Corda platformundan yararlanıyor. İlk tahvil ticaretinse Barclays tarafından 2016’da yapıldığı aktarılıyor.Şeffaflığın yönetiminde önemli olduğu başka bir alansa tedarik zinciri&nbsp;operasyonları. Pandemiyle başlayan aksaklıklar, Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle tetiklenen ekonomik krizin etkisiyle şiddetlenirken blockchain, McKinsey’ye göre şirketlerin akıllı sözleşmeler ile süreçlerini kolaylaştırmalarını, ürünleri takip edip izleyebilmelerini, müşterilerine bir ürünün menşei hakkında şeffaf bilgi sunabilmelerini, lojistik ve tedarik zinciri operasyonlarını geliştirebilmelerini ve takip edilebilirlik sayesinde ürün kalitesini iyileştirebilmelerini sağlıyor.&nbsp;<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tedarik zincirinde verimlililk</h3>Walmart Canada, dağıtılmış defter teknolojisinden yararlanarak yenilikçi kurumsal çözümler sunan DLT Labs ile yaptığı ortaklık sonucunda kurduğu DL Freight&nbsp;adlı blockchain ağı ile lojistik süreçlerinde sıklıkla karşılaştığı bir sorunu çözebildi. Şirket dağıtım merkezlerine ve mağazalara yılda 500 binden fazla paket teslim ediyordu ve 3. taraf taşıma şirketleriyle ödeme konusunda zorluklar yaşıyordu. Taşıyıcıların süreçlerinde kullandığı ve birbiri arasında veri akışı olmayan çoklu bilgi sistemleri işlemlerin manuel olarak yapılmasını gerektiriyordu. Bu beraberinde tutarsızlıkları getirirken enerji ve zaman açısından da tüketiciydi.Şirketin teknoloji liderlerinden biri, tüm tarafların kullanacağı tek bir kaynak oluşturarak sorunun üstesinden gelecek bir blok zinciri ağı oluşturarak süreci otomatikleştirmeyi önerdi. DL Freight taşıma şirketlerinin teklifi, teslimat belgesi, ödeme onayı gibi birçok adımda veri topluyor ve bunları otomatik biçimde gerçek zamanlı olarak ağa aktarıyordu. Kayıtların yalnızca işlemde izin verilen taraflarca görülebilmesiyse güvenliği artırarak ek işlem maliyetlerini azaltıyor, ödeme sürelerini kısaltıyordu. DL Freight ağı hayata geçirilmeden önce taşıma şirketlerinin faturalarının %70’inde hatalar varken bu yılın başlarındaysa bu oran %1’e <a fr-original-style="" href="https://hbr.org/2022/01/how-walmart-canada-uses-blockchain-to-solve-supply-chain-challenges" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geriledi.</a><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Perakendedeki potansiyel</h3>Perakende, e-ticaret ve tüketici ürünleri sektörünün de bu teknolojiden ciddi avantajlar sağlayabileceği düşünülüyor. TechGuided’dan Brent Hale, e-ticaret platformlarının, satıcıların ve müşterilerin ürünün menşeini ve yolculuğunu kontrol etmek için kolayca erişebilecekleri bir bilgi ağı oluşturmak üzere blockchain teknolojisinden yararlandığını <a fr-original-style="" href="https://www.forbes.com/sites/dennismitzner/2022/05/12/smart-regulations-can-boost-blockchain-adoption-in-retail-and-ecommerce/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ifade ediyor.</a> Bunun sağladığı faydalarsa yalnızca tüketicinin güvenini ve sadakatini artırmakla kalmıyor; hasarlı ürünlerin çok daha erken tespit edilmesini ve onarım süreçlerinde verimlilik sağlanmasını mümkün kılıyor.Önümüzdeki dönemlerde bu satırlarda okuyacağınız, Türkiye Genel Müdürü Volkan Sözmen ile röportajımızda da görüleceği üzere, IBM şirketlerin blockchain teknolojisini süreçlerine entegre etmeleri konusunda hizmetleriye öne çıkan teknoloji şirketlerinden. Örneğin, gıda alanındaki ilk blockchain projelerinden biri olarak anılan ve Fransa merkezli perakendeci Carrefour, Nestlé, Unilever ile Walmart’ın uygulamaya koyduğu ve şirketlere ürünlerin kaynağını daha hızlı belirleyerek kontaminasyonu önleme gibi faydalar sağlayan IBM Food Trust çözümüyle Walmart, daha önce gıda ürününün kaynağını izlemenin genellikle yaklaşık 7 gün sürerken blockchain temelli projeyle bu sürenin 2,2 saniyeye düştüğünü belirtiyor. Carrefour ise üreticiler ve distribütörler arasındaki bu ağ ile ürün menşei ve kalitesine, ürünlerin besin değerlerine, alerjen veya şüpheli madde varlığına dair izlenebilir bilgiler elde ettiğini ve bir ürünün geri çağırılması durumunda tüm tedarik zinciri boyunca kontrol yapılabildiğini aktarıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Öngörüler</h2>Bu tür avantajlar, özellikle yoğun üretim ve lojistik süreçlerine sahip şirketlerin blockchain teknolojisini işlerine entegre etme iştahını da kabartıyor. Nitekim Deloitte’un anketine katılan üretim şirketlerinden yöneticilerin %42'si blockchain alanında önemli yatırımlar yaptığını bildiriyor. Geçtiğimiz aylarda Boeing ve Airbus gibi şirketlerin hatalı ve eksik parça gibi sorunlar nedeniyle siparişlerini teslim <a fr-original-style="" href="https://www.wsj.com/articles/airlines-face-a-shortage-of-new-boeing-airbus-jets-11664743682" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">edemediğini</a> düşünürsek blockchain’in sadece tüketiciye doğrudan satış yapan şirketlere değil farklı sektörlerden şirketler için üretim yapan devlere de fayda sağlayabileceği aşikar görünüyor. Üstelik Verified Market Research’ün araştırmasına göre, üretim sektöründe&nbsp;blockchain kullanımının 2030’a kadar küresel olarak yıllık %80 bileşik büyüme oranıyla 2021’deki 40 milyon doları epey aşarak 766,2 milyon dolarlık bir pazar haline geleceği <a fr-original-style="" href="https://www.verifiedmarketresearch.com/product/global-blockchain-in-manufacturing-market-size-and-forecast-to-2025/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">öngörülüyor.</a>Blockchain’in şirketlere sağladığı faydalar bir kenara, McKinsey iş dünyasında kullanımının büyük ölçüde teorik kaldığını çünkü yüksek maliyetler, belirsiz getiriler ve teknik zorluklar nedeniyle liderlerin çekimser yaklaşabildiğini ortaya koyuyor. Bununla birlikte, bu alandaki yatırımlar artıyor gibi görünüyor, zira IDC’nin yayımladığı "Worldwide Semiannual Blockchain Spending Guide" adlı rapor, 2017 ve 2019 yılları arasında blockchain çözümlerine yapılan küresel harcamaların 950 milyon dolardan 2,7 milyar dolara yükseldiğini tespit etti. Pandemi döneminde dahi yıllık bazda %66 büyüyen yatırımların önümüzdeki 3 yılda 12,4 milyar dolar büyüklüğe ulaşması bekleniyor.

Pareto

Kripto para dünyasının ardında yatan blockchain teknolojisi sunduğu verimlilik, izlenebilirlik, şeffaflık gibi avantajlarla hangi sektörlerde, nasıl bir değer vadediyor?

İş dünyasında "Blockchain 2.0" dönemi

Quando

FinTech Dosyası #4: DeFi 101

• Starbucks,&nbsp;önümüzdeki 3 yılda mağazalarında servisi hızlandırmak ve yoğun emek gerektiren süreçleri azaltmak amacıyla otomatizasyona yönelecek ve Kuzey Amerika'daki lokasyonlarına yeni ekipmanlar sağlamak için yaklaşık 450 milyon dolar harcayacak. Ayrıca önemli pazarlardan biri olarak gördüğü Çin'de binlerce yeni mağaza açacak.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çalışanlar:&nbsp;Starbucks ayrıca şirkete yapılan katkıları temel alan çalışan tasarruf planı başlattığını, öğrenci kredisi yönetimi sistemi ve yeni vardiya sistemi gibi bazı yenilikler yapılacağını duyurdu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İki yol:&nbsp;Starbucks'ın Kuzey Amerika grup başkanı ve operasyon direktörü John Culver, sendikalaşma konusunda "iki yol" olduğunu belirterek "Ortak olup birlikte çalışabiliriz veya aramızda üçüncü bir taraf olabilir. Birlikte çalışırsak ortaklarımızı fiziksel, finansal ve zihinsel anlamda destekleyen çözümleri verimli bir şekilde sunabiliriz"&nbsp;dedi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">NFT stratejisi: Starbucks, bu yıl içinde Web3 tabanlı sadakat programı Starbucks Odyssey'yi piyasaya süreceğini açıkladı. Şirket, birinci nesil blok zincirlerden daha az enerji kullanan bir teknoloji ile üyeleri ve çalışanlarına kripto para kullanmadan NFT satın alma ve olanağı verecek.</li></ul>

<a fr-original-style="" href="https://www.yavuz-uyanik.av.tr/tr/ekibimiz/%C4%B0rem-ozbay/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Av. İrem Özbay</a>Önceki yazımızda NFT’lerin kendine has özelliklerine <a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/61e8036a4bbada00064ef92d" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">giriş yapmıştık</a>. Bu yazıdaysa NFT’leri fikrî mülkiyet hukuku kapsamında değerlendirerek uygulamadaki güncel sorunlar üzerine yoğunlaşıyoruz.NFT’lerin en çok temas ettiği alanlardan biri de fikrî mülkiyet hukuku. Ancak eser sahibinin tespiti konusuna geçmeden, NFT’lerin 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamındaki şartları sağladığı sürece eser korumasından yararlanacağını da belirtmekte fayda var.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Eser Sahibinin Tespiti</h2>Blok zincir teknolojisi bugün bize NFT formunda üretilen bir sanat eserinin ilk defa kim tarafından blok zincire dâhil edildiği ve sonrasında kimler tarafından satın alındığı bilgisini sunuyor. Tıpkı taşınmazlar üzerinde mülkiyet ve aynî hakların kaydını içeren tapu sicili gibi. Yani, bugün bir NFT eser fikrî mülkiyet haklarını ihlal edecek şekilde kopyaladığı ve dağıtıldığında, tecavüz kolaylıkla tespit edilebilir ve eser sahibi, eser sahibi olduğunu rahatlıkla kanıtlayabilir. Kabul etmemiz gerekir ki, bu fikrî mülkiyet uyuşmazlıklarının çözümüne müthiş bir katkı sağlayacaktır.<a fr-original-style="" href="https://niftygateway.com/collections/pakmerge" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2022/0/3/1643225658991.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Pak’s The Merge" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Nifty Gateway üzerinden<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Pak’ın “Birleşme” (The Merge) isimli eseri, NFT pazar yeri Nifty Gateway’de 91.8 milyon dolar karşılığında satılmıştı.</blockquote>Öte yandan, blok zincir teknolojisi elbette tüm fikrî mülkiyet sorunlarına çare değil. Hatta bazen işlerin daha da karışmasına sebebiyet verebilir. Çünkü blok zincir teknolojisi bize eserin gerçek sahibini değil ilk kim tarafından blok zincire dahil edildiğini göstermekte.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Örneğin Vincent isimli bir arkadaşımızın harika bir yıldızlı gece resmi yaptığını düşünelim. Diyelim, Vincent’in bu tablosunu gören Mark, Vincent’ten izin almadan tabloyu NFT hâline getiriyor ve satışa sunuyor. Defalarca satılan NFT, Mark’a inanılmaz bir gelir getiriyor. Eserin gerçek yaratıcısı Vincent’tir. Ama aralarında bir uyuşmazlık çıktığında Mark eser sahibi olduğunu Vincent’e göre çok daha kolay kanıtlayabilecektir. Çünkü NFT eseri blok zincire ilk aktaran kişinin Mark olduğu kayıt altındadır; Vincent’in ise bu eserin gerçek yaratıcısı olduğuna dair hiçbir delili olmayabilir.</blockquote>Bu nedenle, bu alanda yapılacak hukuki düzenlemelerle, gerçek eser sahiplerinin fikrî mülkiyet hakları mutlaka koruma altına alınmalı ve başkasının fiziki eserini NFT hâline dönüştüren kişilerin, gerçek eser sahibinin iznini alıp almadıkları ya da eser sahiplerine telif ücreti ödeyip ödemedikleri sıkı bir denetime tabi tutulmalı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">NFT Alıcısı Eserin Telif Hakkının da Sahibi Olur mu?</h2>NFT eserin satışı, alıcıya NFT’nin üzerinde bir mülkiyet hakkı verir; ancak NFT’nin temsil ettiği eserin telif haklarını&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://digitalage.com.tr/bir-dao-jodorowskynin-nadir-olan-dune-kitabini-3-milyon-dolara-satin-aldi-twitter-karisti/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sağlamaz</a>.<a fr-original-style="" href="https://qz.com/2087563/beeples-human-one-sold-at-christies-for-29-million/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2022/0/3/1643225997527.gif" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Beeple's Human One" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Business Insider üzerinden<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Beeple takma adlı dijital sanatçının “Human One” adını verdiği hareketli video heykel formatındaki NFT, Christie’s müzayede evinde 69 milyon dolara alıcı bulmuştu.</blockquote>Dolayısıyla NFT satışından sonra lisans sözleşmesiyle devredilmediği sürece telif hakları&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.twobirds.com/en/news/articles/2021/australia/non-fungible-tokens-nfts-and-copyright-law" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">eser sahibinde kalır</a>. Ancak devri düzenleyen akıllı sözleşme ile telif hakları ve mali haklar da devre konu edilebilir. &nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uyuşmazlıkların Çözümü</h2>Fikrî mülkiyet hukuku kapsamında, başkasının eserinin izinsiz NFT hâline dönüştürülerek dijital ortama sunulması; kopyalanması, izinsiz yayınlanması, dağıtılması ve basılması veya satışa sunulması gerçek eser sahibinin fikrî mülkiyet haklarına tecavüz teşkil etmekte. NFT eserlere dair çıkabilecek hukuki uyuşmazlıklarda tecavüzün men’i, ref’i, tespiti ve maddi ve manevi tazminat davası açılması da mümkün.&nbsp;Ancak bu davalarda verilen hükümlerin icrasının nasıl yapılacağıyle ilgili henüz bir düzenleme bulunmamakta. Blok zincir merkeziyetsiz bir yapı olduğu ve herhangi bir devlet denetimine tabi olmadığı için, bu tür uyuşmazlıklarda hangi ülke hukukunun uygulanacağı, yetkili mahkemelerin neresi olacağı ve dijital ortamda cebri icra prosedürünün nasıl işletileceği konuları da ancak yapılacak yasal düzenlemelerle belirlenebilir.Hayat gün be gün dijitalleşirken, sanat ve sanat alıcısı da yavaş yavaş dijital platformlara yönelmekte. Hukuk sisteminin tüm bu dijitalleşme karşısında yetersiz kalmaması için gerek NFT eserlerin gerekse diğer kripto varlıkların konu edildiği hukuki işlemlere dair evrensel konjonktüre ve blok zincir teknolojisinin muhteviyatına uyumlu&nbsp;yasal düzenlemeler yapılması gerekliliği de ortada.Çünkü biliyoruz ki, teknoloji öngörülemez ve takip edilemez bir hızla gelişmeye devam edecek. Yalnızca NFT’ler için değil, hayatımızı etkileyecek her türlü teknolojik yenilik için “Hukuk teknolojiye ne derece ayak uydurabilecek ve teknolojiyle birlikte nasıl evrilecek?” sorusunun cevabını şimdiden düşünmeye başlamamız gerekiyor.

“Kod Artık Yeni Sanattır”

NFT’lere Hukuk Gözüyle Bakış 2/2

<a fr-original-style="" href="https://www.yavuz-uyanik.av.tr/tr/ekibimiz/%C4%B0rem-ozbay/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Av. İrem Özbay</a>Son zamanlarda hayatımıza hızlı bir giriş yapan ve gittikçe popülerlik kazanan bir terim: Non-Fungible Token, başka bir ifadeyle, misli bulunmayan kripto varlık.NFT’nin tanımını mevcut bir kripto para biriminin blok zincirine bağlı, eşsiz (ya da biricik) kripto varlık olarak yapabiliriz. Günümüzde, video klipler, heykel, resim ve tasarımlar başta olmak üzere hemen hemen her şey “minting” denilen bir işlemle blok zincir üzerinde NFT formuna dönüştürüldükten sonra dijital ortamda satışa sunulabiliyor.<a data-type="embed" fr-original-style="" href="https://twitter.com/jack/status/20" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2022/0/2022-01-19T14:21:11.978Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.46" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Twitter'ın eski CEO’su Jack Dorsey’in attığı ilk tweet’in NFT’si, Valuables platformunda gerçekleşen açık artırmada <a fr-original-style="" href="https://webrazzi.com/2021/03/23/jack-dorsey-nin-ilk-tweeti-nft-olarak-2-9-milyon-dolara-satildi/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2.9 milyon dolara alıcı bulmuştu</a>.</blockquote>NFT konsepti 2021 yılında yaygın bilinirliğe kavuşurken büyük bir pazar hacmi de yakaladı. Yalnızca geçtiğimiz ay 292 milyon dolarlık NFT satışı raporlanırken, 2021 yılında NFT’lerin toplam satış hacmi <a fr-original-style="" href="https://webrazzi.com/2021/12/09/gecen-hafta-en-cok-satisa-imza-atan-3-nft-projesi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">12 milyar dolara ulaştı</a>.Bu yazıda NFT’lerin kendine has özellikleri ve NFT alım satımında kullanılan akıllı sözleşmeleri inceleyecek, haftaya da Fikri Mülkiyet Hukuku kapsamında NFT’lerin konu olduğu hukuki işlemlerle ilgili güncel sorunlar ve yapılması gereken yasal düzenlemeleri ele alacağız.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">NFT’lerin Kendine Has Özellikleri&nbsp;</h2>NFT eserlerin en önemli özelliklerinden biri kuşkusuz kripto paraların aksine eşsiz olmalarıdır. Bunun yanı sıra blok zincirin bölünemez, silinemez ve değiştirilemez olması sayesinde bir NFT’nin orijinal olup olmadığı kolaylıkla tespit edilebilir. Bu özellik, NFT’lerin dijital ortamda el değiştirmesi veya kopyalanmasının çok kolay olmasının yarattığı dezavantajı bir ölçüde bertaraf etmektedir.<img src="https://images.aposto.com/2022/0/3/1642599543680.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Goya &quot;El Coloso&quot;" ratio="0.89" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">The Colossus, Goya | Museo del Prado üzerindenFiziki sanat eserleri içinse aynı şeyi söylemek neredeyse imkânsız.<a href="https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/art/news/the-big-question-how-many-of-the-paintings-in-our-public-museums-are-fakes-1946264.html" rel="noopener noreferrer" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a fr-original-style="" href="https://amp.theguardian.com/artanddesign/2009/jan/27/how-does-the-goya-authorship-of-the-colossus-affect-our-view" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Independent’ın 2010 tarihli haberine göre</a> İngiltere’deki müzelerde sergilenen tabloların en az %20’sinin sahte olabileceği düşünülüyor. Yine, ünlü ressam Goya’nın “Colossus” isimli tablosunu kendisinin değil, aslında çırağının yaptığının <a fr-original-style="" href="https://amp.theguardian.com/artanddesign/2009/jan/27/how-does-the-goya-authorship-of-the-colossus-affect-our-view" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ortaya çıkması</a> ya da Rembrandt’ın uzun seneler boyunca sahte olabileceği şüphesiyle saklanan iki eserinin yıllar sonra <a fr-original-style="" href="https://amp.theguardian.com/world/2006/jan/19/arts.artsnews" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">orijinal olduğunun anlaşılması</a> bize fiziki eserlerde orijinallik tespitinin ne kadar zor olduğunu gösteriyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Akıllı Sözleşmeler</h2>NFT ve diğer kripto varlıkların satış ve devrini düzenlemek üzere özel bir yazılım koduyla oluşturulmuş açık kaynaklı blok zincir protokollerine "akıllı sözleşme" denilmekte.&nbsp;NFT’lere minting sürecinde eklenebilen akıllı sözleşmelerle, alım satım ilişkisi düzenlenebilir, örneğin yeniden satışlarda NFT sahibine otomatik telif ödemeleri tesis edilebilir veya mülkiyet hakkının devrine ilişkin sınırlandırmalar konulabilir. Bu sayede fiziki ortamda yapılacak bir satışta çıkabilecek pek çok hukuki sorun daha en baştan bertaraf edilmiş olur. Zira, hukuki ilişkinin esasları tarafların karşılıklı taahhütlerinden ziyade yazılım kodlarıyla güvence altına alındığından satış ilişkisi her iki taraf için de son derece güvenilir hâle gelir.&nbsp;Özetle, akıllı sözleşmeler sayesinde ödemelerden alacağı pay satıcıya otomatik olarak aktarılabilir ve satış anında eserin orijinalliği de teyit edilebilir.<img src="https://images.aposto.com/2022/0/3/1642602675032.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Everydays: The First 5000 Days" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(15, 14, 14); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Beeple adıyla tanınan Mike Winkelmann’ın Christie’s müzayede evinde açık artırmaya çıkan “Everydays: The First 5000 Days” isimli dijital eserinin NFT’si <a fr-original-style="" href="https://bigumigu.com/haber/69-milyon-dolarlik-nft/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">69,3 milyon dolara satılmıştı</a>.</blockquote>Kısacası NFT’lerin kendine has özellikleri sayesinde fikri mülkiyet hukuku anlamında orijinallik ve eser sahipliğinin tespiti gibi pek çok sorun çözüme ulaşmakta ve NFT alım satımını düzenleyen akıllı sözleşmeler alıcı ve satıcı için de güvenilir bir zemin yaratmakta.Ancak bundan on yıl önce düşünsek aklımıza dahi gelmeyecek bu yeni dünya icadının hukuki işlemlere konu olmasından doğabilecek türlü uyuşmazlıklara hukuk sistemimiz ne kadar hazır? Bu konuda mevcut hukuki düzenlemeler yeterli ve kapsayıcı mı? Uygulamada çıkabilecek sorunlar neler? Bu soruların cevapları için haftaya bugün yayımlanacak serinin ikinci yazısını beklemeniz gerekiyor!

NFT’lere Hukuk Gözüyle Bir Bakış

Günümüz finans sistemlerinin aksine merkeziyetsiz finans anlamına gelen DeFi (Decentralized Finance) terimi, bir grup yazılım mühendisi ve girişimcinin geliştirdiği block zinciri üzerine inşa ediliyor ve geleceğimizi dönüştürebilecek bir finansal hizmeti temsil ediyor. 2018 yılında ortaya çıkan DeFi’nin günümüzde önemli bir rolü bulunuyor ve gelecekte etkisinin giderek artacağı öngörülüyor. Kripto cüzdana sahip ve kimlik doğrulamasını gerçekleştirdiğiniz zaman ticaret yapabilir, kredi çekebilir ve hatta El Salvador gibi kripto parayı yasal para olarak kabul eden ülkelerde alışveriş bile yapabilirsiniz. Tek yapmanız gereken yaklaşık 10 milyon insanın yaptığı gibi <a fr-original-style="" href="https://metamask.io/" rel="noreferrer noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">MetaMask</a>’e benzer uygulamaları telefonunuza indirmek ve cüzdanınızı kurmak!<figure fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; box-sizing: border-box;"><img data-fr-image-pasted="true" src="https://www.gelecekburada.net/wp-content/uploads/defi-gelecegi-nasil-degistirecek-1.png" alt="" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable" width="550"><figcaption fr-original-style="" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">MetaMask uygulamasından alınan birkaç ekran görüntüsünde kişiye özel cüzdanı görebiliyoruz.</figcaption></figure>Merkeziyetsizlik anlayışını benimseyen finansın temelleri, dijital nakit için yeni bir sistemin detaylarını ve sınırlarını belirleyen Bitcoin’in teknik raporundan geliyor. Bu yeni <a fr-original-style="" href="https://www.gelecekburada.net/oyunlarin-gelecegi-vr-blockchain-kripto-paralar/" rel="noreferrer noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank" title="https://www.gelecekburada.net/oyunlarin-gelecegi-vr-blockchain-kripto-paralar/">kripto paranın</a> oluşturulmasından birkaç yıl sonra Ethereum’un da geliştirilmesiyle birlikte, Merkeziyetsiz Finans hızlı bir yükselişle popülerlik kazandı ve toplumda dikkat çekmeye başladı.&nbsp;<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">DeFi nedir?</h3>Geliştirilen yeni sistemin en önemli özelliği merkeziyetçiliğe karşı çıkması diyebiliriz. Günümüzdeki sistemlere baktığımız zaman tüm para hareketleri izlenebiliyor ve belirli sistemlerde toplanıyor. Ancak kripto para sistemlerinde durum böyle değil. Örnek olarak Bitcoin’i gösterebiliriz. Temel olarak, yapılan bütün işlemler birçok farklı bilgisayarda bulunan veri tabanlarına kaydediliyor ve böylece tek bir sunucudan oluşan merkeziyetçiliği ortadan kaldırıyor. Bu kayıtların tamamı verilerimizi şifrelemek için kullanılan kriptografi tekniği ile güvence altına alınıyor.DeFi, hâlihazırda bulunan kripto para konseptini bir adım öteye taşıyor ve para transferlerini tamamen dijital ortama geçirmeyi amaçlıyor. Merkeziyetçiliğe karşı oluşturulan borsa ve kredi verme sistemleri, 2013 yılında <a fr-original-style="" href="https://vitalik.ca/" rel="noreferrer noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Vitalik Buterin</a> tarafından geliştirilen Ethereum ağı gibi blok zincirleri kullanıyor. Bitcoin’in blok zinciri, yalnızca kripto para üzerine yapılan işlemleri takip etmek için kullanılırken, Ethereum'un blok zinciri, farklı programları da ekosisteminde barındırabilecek şekilde oluşturuldu. Ethereum işlemlerinin daha hızlı yapılabilmesi için işlem gücü sağlayan bilgisayarlar, diğer bir deyişle madencilik yapan cihazlar, bu çalışmalarının karşılığı olarak Ethereum ile ödüllendiriliyor.<figure fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; box-sizing: border-box;"><img data-fr-image-pasted="true" src="https://www.gelecekburada.net/wp-content/uploads/defi-gelecegi-nasil-degistirecek-2.png" alt="" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable" width="550"><figcaption fr-original-style="" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">DeFi (Merkeziyetsiz Finans) &nbsp;geleceğin finans sistemini oluşturmayı amaçlıyor.</figcaption></figure><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kripto Para ve DeFi’nin Yenilikleri</h3>Bitcoin’in çıktığı dönemdeki en önemli yeniliklerinden biri, iki kullanıcının birbirleriyle direkt olarak dijital ortamda para transferi yapma potansiyeliydi. Her ne kadar bu para ticaretini günümüzde kağıt paralarla çok kolay bir biçimde yapıyor olsak da Bitcoin’den önce PayPal gibi şirketlerin dışında uygun komisyonlarla dijital para transferi yapabilmek mümkün değildi. Kısacası, merkezileştirilmiş sistem yüzünden para transferleri üçüncü kişiler tarafından takip edilebildiği gibi fahiş rakamlarla fiyatlandırılıyordu.Para transferi yapılırken bırakılan dijital ayak izi sayesinde şüpheli gözüken işlemlerin sahipleri tutuklanarak olası tehlikeler engellenebiliyor ve bazı işlemlere sansür koyularak diğer kullanıcıların kötü bir şekilde etkilenmemesi için çalışılıyordu. Örneğin, hükûmet yetkililerin hoşuna gitmeyecek şekilde hareket eden bir şirket iseniz siyasi ve diğer nedenlerden dolayı para transferi işlemleriniz askıya alınabilir ve milyon dolarlar kaybedebilirsiniz. Bitcoin gibi blockchain teknolojisini kullanan sistemler, kişiler arasındaki ödemeler sırasında neredeyse %100 takip edilemezliği sağlamak ve baskıyı azaltmak için tasarlandı.Günümüzde bir şirketin hissesini almak istediğinizde birçok işlemden geçmeniz gerekiyor. Öncelikle bir hesap açmalı, belirli sözleşmeler imzalamalısınız. Ek olarak, hisse senedi alım sayfasında verdiğiniz satın alma emri, komisyoncu ve borsa aracılığıyla işleniyor ve güvenliği sağlamak amacıyla ayrıca belirli saklama bankalarında tutuluyor (Türkiye'de <a fr-original-style="" href="https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwivt4i6pufzAhUF-6QKHfC2ArQQFnoECA4QAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.takasbank.com.tr%2Ftr&usg=AOvVaw2YXUvJZcUJTgdaQ6hxz1bn" rel="noreferrer noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank" title="https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&cad=rja&uact=8&ved=2ahUKEwivt4i6pufzAhUF-6QKHfC2ArQQFnoECA4QAQ&url=https%3A%2F%2Fwww.takasbank.com.tr%2Ftr&usg=AOvVaw2YXUvJZcUJTgdaQ6hxz1bn">Takasbank</a>). Bu şekilde, bu aracı birimlerin her birine ödemeniz gereken ücretlerden dolayı anaparanızın bir bölümü yatırımın en başından eksilmiş oluyor.<figure fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; box-sizing: border-box;"><img data-fr-image-pasted="true" src="https://www.gelecekburada.net/wp-content/uploads/defi-gelecegi-nasil-degistirecek-3.png" alt="" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable" width="550"><figcaption fr-original-style="" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Birçok banka, hisse senedinizi almadan önce sizden %5-%10 arası komisyon ücreti alabiliyor.</figcaption></figure>Tüm bu geleneksel ek ücretler oluşturan sistemlere karşılık bir DeFi borsa sistemi, aracı birimleri ortadan kaldırıyor. Ethereum platformunda bulunan <a fr-original-style="" href="https://uniswap.org/" rel="noreferrer noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uniswap</a> borsasını kripto para ticareti yapmak için kullandığınız zaman yatırımınız, Uniswap'ın akıllı sözleşmeler olarak bilinen otomatik programları tarafından çözümlenerek kripto cüzdanınıza rahatlıkla ekleniyor. Ethereum platformunun ara birimleri ortadan kaldırdığını düşünürsek işleminizden alınan komisyonun da bir hayli azaldığını fark edebiliriz. DeFi gibi teknolojiler sayesinde gelecekte paramızı daha etkili bir şekilde kullanabiliriz.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">NFT Tokenleri</h3>Değiştirilemez token (non-fungible token) olarak adlandırılan NFT teknolojisi, blockchain gibi dijital bir ortamda depolanan değiştirilemez bir veri birimi olarak biliniyor. NFT'ler; fotoğraf, video, ses ve diğer dijital dosya türleri gibi kolayca çoğaltılabilen öğeleri benzersiz öğeler olarak temsil etmek için kullanılabilir.&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">NFT’yi anlayabilmek için ilk önce eşsizlik özelliğini ele alabiliriz. NFT esasında tıpkı Bitcoin ya da diğer kripto paralar gibi<a fr-original-style="" href="https://www.gelecekburada.net/blockchain-teknolojisine-kapsamli-bir-bakis/" rel="noreferrer noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;Blockchain</a> teknolojisini kullanan bir varlık. Herhangi iki kişi ellerindeki Bitcoin’leri takas etse bir değer kaybı meydana gelmeyeceği için Bitcoin’in eşsiz olması gibi bir durum söz konusu değil. Ayrıca, Bitcoin’ler tıpkı Türk Lirası’nın kuruşları gibi kendi birimi olan “Satoshi”lere bölünebilir. Ancak NFT eşsiz olduğu için bir diğer NFT ile takas edilemez, birebir para işlevi göremez. İşlemleri blok zincirine işlemesi ve kriptografik bir varlık olması gibi özellikleri Bitcoin ile benzerlik gösterse de NFT bu özelliğiyle kripto paralardan <a fr-original-style="" href="https://www.gelecekburada.net/benzersiz-alisveris-nft/" rel="noreferrer noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ayrılır.</a></blockquote><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">DeFi'nin Avantajları ve Dezavantajları</h3>Merkeziyetsizliği benimseyen DeFi'de sansürleme veya silme işlemlerinin zor olması da bazı avantajları ve dezavantajları beraberinde getiriyor. Birçok bilgisayardan (sunucudan) oluşan bir ağda veritabanını kontrol etmek ciddi bir güç gerektirdiğindne dolayı işlem hızı düşebiliyor ve bunun sonucunda işlemlerin komisyon fiyatı artabiliyor. Bu düşük hız/yüksek komisyon durumunu <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/CVLfs-2ALJ1/?utm_medium=copy_link" rel="noreferrer noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">şöyle</a> görselleştirmiştik.&nbsp;DeFi teknolojisinin herkesin kullanımına açık olması, kötü niyetli kullanıcılar sebebiyle risk unsuru olabiliyor. Kimlik bilgileri olmadan kredi alabildiğiniz ve sanal para ticareti yapabildiğiniz bu platformda, çeşitli dolandırıcılık durumları meydana gelebilir ve kullanıcıların cüzdanlarını kötü etkileyebilir.Blok zincirlerin kodu genellikle açık kaynak olarak bulunabiliyor ve bundan dolayı da sistemlere karşı yapılan saldırılar kolaylaşabilir. Günümüzdeki sistemlere de bu saldırıların yapılma ihtimali bulunduğu için araştırmacılar gelecekte güvenliğin bir problem olmayacağını düşünüyor.Merkeziyetsiz olarak kurgulanan uygulamalara Decentralized App'in kısaltması olarak dApp ismi veriliyor.&nbsp;<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">3 Önemli dApp Örneği</h3>Uniswap - Merkeziyetsiz bir borsa olan <a fr-original-style="" href="https://uniswap.org/" rel="noreferrer noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uniswap</a>, kripto ticaretinde günlük 1 milyar dolardan fazla işleme ev sahipliği yapıyor. Buna ek olarak Uniswap'in geliştirdiği sistem ile tokene sahip olan kullanıcılar borsada yapılacak değişimlere oy verebiliyor. Aslında bu şekilde tokene sahip olan kullanıcılar kendi paralarının geleceğini kendileri belirliyor. Bitcoin veya Binance Coin gibi 'platformlarda' bunu yapmamız mümkün olmasa bile Ethereum'u temel alarak geliştirilen bu sistemler ile kullanıcılar direkt olarak duruma müdahale edebilir.&nbsp;Aave -&nbsp;Geliştirilen yeni<a fr-original-style="" href="https://aave.com/" rel="noreferrer noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;sistem</a> sayesinde kullanıcılar bankalardaki gibi herhangi bir aracıya gerek duymadan talep ettikleri anda çeşitli kripto para birimlerini ödünç alabiliyor. Kullanıcılar, kendi hesaplarından kripto para şeklinde borç vermek istediklerinde faiz kazanırken borç almak istediklerinde ise faiz ödemeleri gerekiyor. Bu sistem ile yapılan para akışları çok daha hızlı gerçekleşebiliyor ve bankaların kestiği komisyon bedeli gibi yüksek ücretlerin etkisi azaltılabiliyor.MakerDAO - &nbsp;MakerDAO, Ethereum blok zincirindeki otomatik bir akıllı sözleşmeler sistemi aracılığıyla kendi değerini mümkün olduğunca bir ABD dolarına yakın tutmayı amaçlıyor. Sistem, borçlanma ve borç vermeyi yöneten akıllı sözleşmelerin yanı sıra kredilerin değerini düzenlemek için DAI ve MKR olmak üzere iki ayrı para biriminden oluşuyor. Bu şekilde bankacılık sektöründeki tüm imkânları sanal bir ortama taşıyor ve insanların hayatını kolaylaştırıyor.Gerçekleştirilen tüm gelişmelere baktığımız zaman, kısa bir süre içerisinde DeFi gibi merkeziyetsizliği benimseyen teknolojiler sayesinde günümüzdeki sistemin bize dayattığı sömürgecilik ruhundan çıkarak herkesin eşit olduğu bir zamana gidebiliriz. Her ne kadar teknolojinin bazı eksikleri bulunsa da gelecekte Bitcoin’lerimiz ile alışverişe gidebilmemiz mümkün olabilir.Kaynak: <a fr-original-style="" href="https://qz.com/2065446/everything-you-need-to-know-about-decentralized-finance-defi/" rel="noreferrer noopener" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Quartz</a>

Her şeyin merkeziyetsizi makbuldür?

DeFi Geleceği Nasıl Değiştirecek?

(Görsel: OpenSea)Non-fungible token ya da kısaca NFT, dijital bir varlığın benzersiz olduğunu ve bu nedenle bir diğerinin yerine geçemeyeceğini onaylayan, <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Blok_zinciri" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank" title="Blok zinciri">Blockchain</a> adı verilen bir dijital defterde kontrat şeklinde depolanan bir veridir. NFT'ler fotoğraflar, videolar, ses ve diğer dijital dosya türleri gibi pek çok öğeyi temsil etmek üzere kullanılabilir. Öte yandan, orijinal dosyanın herhangi bir kopyasına erişim imkanı NFT'nin sahibiyle sınırlı değildir. Bu tip dijital öğelerin kopyaları isteyen herkesin edinebilmesi üzere mevcuttur. Zira NFT'ler, sahibine telif hakkından ayrı bir sahiplik kanıtı sunmak için blok zincirler aracılığıyla izlenebilir.Bir NFT, bir kripto para gibi işlev görür ve fakat Bitcoin gibi kriptopara birimlerinin aksine, karşılıklı olarak birbirinin yerine geçemez, dolayısıyla değiştirilebilir (fiat para) değildir. Ayrıca, bir NFT'nin sahipliği, belirtecin temsil ettiği her türlü dijital varlığa doğal olarak telif hakkı&nbsp;vermez. Bir kişi sadece çalışmalarını temsil eden bir NFT'yi satabilir, ancak NFT'nin sahipliği değiştiğinde alıcı kimse telif hakkı ayrıcalıklarını da satın almayacaktır. Bu nedenle ilk sahibin aynı çalışmanın birden fazla NFT'sini oluşturması mümkündür. Bu itibarla, NFT özetle telif hakkından ayrışan bir sahiplik kontratıdır.Özellikle pandemi sürecinde bireylerin internet ortamında geçirdikleri sürenin artmasıyla, son yıllarda NFT kullanımına olan ilgi de artmıştır. Öyle ki, NFT'lerin toplam piyasa değeri 2020'de yaklaşık üç katına çıkmış ve 250 milyon doları <a fr-original-style="" href="https://www.morningbrew.com/emerging-tech/stories/2021/02/22/nft-market-tripled-last-year-gaining-even-momentum-2021" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aşarak</a>; spordan müziğe, gayrimenkulden görsel içeriğe çeşitli alanlarda yaygınlaşmaya başlamıştır. Son dönemde dikkatimizi çeken örnekler ise, Disaster Girl olarak bilinen görselin NFT formunda beş yüz bin&nbsp;dolara <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2021/04/29/arts/disaster-girl-meme-nft.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">satılması</a> ve Türkiye’den komedyen Cem Yılmaz’ın NFT ile sattığı ikonlar üzerinden gösterilerine davetiye sağlayacağını <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/CMYLMZ/status/1447543965805420550" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">duyurması</a> şeklinde sayılabilir.NFT içeriklerin hukuki durumu ise, kullanımı çok yeni bir ürün çeşidi olarak oldukça muallak. Zira Türk hukukunda henüz kripto para&nbsp;birimlerine ilişkin bir düzenleme de bulunmamaktadır. Yine de kısas mantığıyla düşünmemiz icap ederse; nakit para Türk hukukunda özellikle İcra ve İflas Kanunu ile ilgili doktrinlerde "taşınabilir bir mal" şeklinde kategorize edilmektedir. Kripto paraların ve NFT formundaki içeriklerin çevrimiçi bir değer olduğu düşünüldüğünde, bunların da menkul yani taşınabilir bir değer olarak sınıflandırılması ve kıyasen bu şekilde hukuki bir değerlendirmeye tabi tutulması mümkündür.Öte yandan NFT İçeriklerinin telif yönünden doğrulanması epey zorlu bir süreç olacaktır. Zira geçtiğimiz Eylül ayında sahte bir Banksy&nbsp;eserinin NFT olarak satıldığı <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/technology-58399338" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bilinmektedir.</a> Bununla birlikte, NFT içeriklere ilişkin akıllarda soru işareti oluşturan şimdilik tek konu da hukuki durumları değildir. NFT'ler için kullanılan bir tür olarak, <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Emek_ispat%C4%B1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank" title="Emek ispatı">emek ispatı</a> (proof of work) doğrultusunda blokzincirler ile ilişkili hesaplama ağırlıklı süreçler, küresel iklim değişikliğine negatif etkisi olan yüksek enerji girdileri gerektirir. Söz konusu blokzinciri sürdürmek için gereken enerji ise yüksek derecede karbon emisyonuna sebep olmaktadır.NFT satışlarının, dijital içeriklerin mülkiyeti açısından önemli bir çağın başlangıcını temsil ettiği ifade edilebilir. Ancak veri gizliliği ve güvenliği ile mülkiyetin hukuki durumu ya da ekolojik hususlar nezdinde daha çok yol kat edilmesi gereken bir yapısı olduğu da göz önünde bulundurulmalıdır.<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/elif-ay-91a24a16a/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Elif Ay</a>

blok zincir ile ilgili hikayeler